Choroba Zika – objawy, powikłania i jak się chronić?

Choroba Zika, choć nadal mało znana w porównaniu do innych schorzeń, zyskała na znaczeniu po wybuchu epidemii w 2015 roku w Brazylii, która zszokowała świat. Wywołana przez wirusa Zika, przenoszonego głównie przez komary z rodzaju Aedes, ta ostra choroba zakaźna staje się coraz bardziej powszechna w tropikalnych rejonach świata, takich jak Azja Południowo-Wschodnia, Afryka czy Karaiby. Co więcej, jej wpływ na zdrowie kobiet w ciąży, prowadzący do poważnych wad rozwojowych u noworodków, budzi szczególne obawy. Zakażenie wirusem Zika często przebiega bezobjawowo, co sprawia, że świadomość na jego temat jest kluczowa dla skutecznej profilaktyki i ochrony zdrowia.

Choroba Zika – co to jest i gdzie występuje?

Choroba Zika to ostra infekcja, powodowana przez wirus należący do rodziny Flaviviridae. Patogen ten występuje przede wszystkim w regionach tropikalnych.

Spotykany jest między innymi w:

• Afryce,
• Azji Południowo-Wschodniej,
• Ameryce Południowej,
• na Karaibach.

Wirus Zika jest przenoszony głównie przez komary, zwłaszcza te z gatunków Aedes aegypti i Aedes albopictus. Zakażenie następuje typowo po ukąszeniu przez takiego owada.

Pierwszą odnotowaną epidemią była ta z 2007 roku w Mikronezji. W 2015 roku w Brazylii zgłoszono ponad 7 tysięcy przypadków. Obecnie wirus występuje endemicznie między innymi w Ugandzie, Nigerii i na wyspach Pacyfiku, jak Polinezja Francuska.

W Polsce wirus pojawia się bardzo rzadko i wyłącznie u osób powracających z obszarów endemicznych. Nie odnotowano lokalnego przenoszenia. Pojedyncze importowane przypadki zanotowano również w innych krajach Europy, takich jak Austria, Hiszpania, Niemcy czy Francja.

Jak można się zarazić wirusem Zika?

Wirus Zika przenosi się przede wszystkim przez ukąszenia komarów, głównie tych z rodzaju Aedes.

Jednak zakażenie jest możliwe także innymi drogami:

• przez kontakty seksualne z zarażoną osobą,
• podczas transfuzji krwi czy przeszczepienia narządów,
• szczególne zagrożenie stanowi tak zwane zakażenie wertykalne, czyli przeniesienie wirusa z ciężarnej matki na płód.

Warto jednak wiedzieć, że w zdecydowanej większości przypadków, bo aż u 80% zarażonych, infekcja przebiega całkowicie bezobjawowo.

Objawy choroby Zika – jak je rozpoznać?

Zakażenie wirusem Zika bardzo często przebiega bezobjawowo – dotyczy to nawet 80% zainfekowanych osób.

Gdy jednak symptomy się pojawią, bywają mylone z innymi chorobami przenoszonymi przez komary.

Wśród objawów, które mogą się pojawić, wymienia się:

• gorączkę, choć zwykle nie przekracza ona 38°C,
• charakterystyczną wysypkę, często w postaci plamek i grudek,
• ból małych stawów,
• zapalenie spojówek,
• bóle mięśni,
• ból lub zawroty głowy.

Objawy te zazwyczaj ustępują dość szybko, bo w ciągu 2 do 7 dni.

Wyjątkiem bywa ból stawów, który u blisko 40% osób może utrzymywać się dłużej, nawet od jednego do dwóch tygodni.

Diagnostyka i leczenie choroby Zika – co należy wiedzieć?

Gdy lekarz podejrzewa zakażenie wirusem Zika, w pierwszej kolejności pyta o historię podróży pacjenta, zwłaszcza do regionów, gdzie wirus jest aktywny, a także o obserwowane objawy.

W postawieniu diagnozy pomagają badania laboratoryjne. Szczególnie przydatne w początkowej, ostrej fazie choroby są testy molekularne (PCR), które potrafią wykryć materiał genetyczny wirusa w próbce. Wykonuje się również testy na obecność przeciwciał, jak test ELISA szukający specyficznych przeciwciał IgM i IgG. Niestety, postawienie pewnej diagnozy na podstawie samych przeciwciał bywa skomplikowane – inne wirusy z tej samej grupy (flawiwirusy) mogą wywoływać podobną reakcję immunologiczną, co utrudnia rozróżnienie.

Leczenie zakażenia wirusem Zika koncentruje się wyłącznie na łagodzeniu objawów. Kluczowe jest obniżenie gorączki i uśmierzenie bólu, dlatego pacjentom podaje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Zawsze też zaleca się odpoczynek, który wspiera organizm w walce z infekcją.

Nie ma niestety leku, który działałby bezpośrednio na samego wirusa Zika. Chorzy zazwyczaj przechodzą infekcję w domu, pod opieką lekarza rodzinnego lub w ramach opieki ambulatoryjnej.

Powikłania związane z chorobą Zika – co warto wiedzieć?

Wirus Zika, choć najczęściej kojarzony z tropikami, może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Jego główne działanie skupia się na układzie nerwowym.

Wirus ten jest szczególnie niebezpieczny dla nienarodzonych dzieci, zwłaszcza gdy zakażenie wystąpi w trakcie ciąży. W takich przypadkach istnieje ryzyko rozwoju mikrocefalii u noworodka – stanu charakteryzującego się nienaturalnie małą główką. Największe ryzyko dla płodu występuje na początku ciąży.

Zika stanowi zagrożenie nie tylko dla dzieci, ale może również zaatakować dorosłych. U dorosłych wirus może wywołać zespół Guillain-Barré – rzadkie, ale poważne schorzenie neurologiczne. Choroba ta prowadzi do uszkodzenia nerwów i w wielu przypadkach może powodować paraliż całego ciała.

Choroba Zika a ciąża – jakie niesie ryzyko dla kobiet ciężarnych?

Wirus Zika stanowi poważne zagrożenie dla przyszłych mam.

Zakażenie u nienarodzonego malucha może prowadzić do poważnych wad wrodzonych, w tym małogłowia oraz innych nieprawidłowości.

Szczególnie niebezpieczne jest zakażenie w pierwszym trymestrze, gdy ryzyko uszkodzenia rozwijającego się układu nerwowego dziecka jest największe.

Z tego powodu każda przyszła mama, u której potwierdzono wirusa Zika, powinna pozostawać pod ścisłą opieką medyczną, a rozwój jej dziecka musi być uważnie monitorowany.

Profilaktyka choroby Zika – jak się chronić?

Aby uchronić się przed wirusem Zika, najważniejsze jest unikanie ukąszeń komarów. Pamiętajmy, że na tę chorobę nadal nie ma dostępnej szczepionki.

Skuteczne zabezpieczenie to podstawa. Na odkryte części ciała i ubranie stosujmy specjalne preparaty odstraszające owady. Warto też nosić odzież zakrywającą skórę, czyli długie rękawy i nogawki, co znacząco minimalizuje ryzyko ukąszeń. Dodatkową ochronę zapewnią moskitiery nad łóżkiem oraz siatki w oknach.

Planując podróż w rejony, gdzie wirus Zika jest obecny, ochrona przed komarami staje się wręcz kluczowa. Szczególnie kobiety w ciąży powinny rozważyć całkowite zrezygnowanie z takich wyjazdów. Co więcej, na obszarach dotkniętych epidemią lokalne władze często zalecają odłożenie planów dotyczących zajścia w ciążę. Równie istotne jest unikanie kontaktów seksualnych na terenach, gdzie wirus się szerzy.

Jeśli jednak do nich dochodzi, konieczne jest stosowanie prezerwatyw przez cały czas pobytu w zagrożonym regionie, a także przez dwa tygodnie po powrocie do kraju. Dotyczy to w szczególności mężczyzn podróżujących w te rejony – powinni oni bezwzględnie używać prezerwatyw lub powstrzymać się od współżycia. Te proste środki pomagają ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa.